Όπως επισημαίνει σε άρθρο του, για το ζήτημα του εμβολιασμού… όλοι φέρεται να έχουν δίκιο ανάλογα την οπτική τους στα πράγματα. Αυτό που χρειάζεται τώρα να γίνει με πολιτική ψυχραιμία και ειλικρινή συζήτηση μεταξύ όλων των άμεσα εμπλεκομένων δηλαδή των κτηνοτρόφων, των τυροκόμων και της κυβέρνησης είναι μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και επισκόπηση των δύο όψεων του νομίσματος (νοσήματος) διότι η θανάτωση των ζώων γίνεται με βάση τρία κριτήρια:
1) πολιτικά (κανονισμός ΕΕ),
2) οικονομικά (υψηλό ποσοστό θανάτων) και
3) επιδημιολογικά κριτήρια (διασπορά και κίνδυνος μετάδοσης σε καθαρές εκτροφές).
Αναλυτικά το σχετικό άρθρο του καθηγητή κτηνιατρικής του ΑΠΘ* έχει ως ακολούθως:
Ευλογιά των προβάτων και ερωτήματα για τα εμβόλια
Σχετικά με τις πρόσφατες αντιπαραθέσεις σχετικά με τα εμβόλια για την ευλογιά, δεν νομίζω ότι κανείς από την επιστημονική κοινότητα της κτηνιατρικής είπε ότι δεν υπάρχουν εμβόλια. Αυτό που είπαμε και συνεχίζουμε να λέμε είναι ότι δεν υπάρχουν εγκεκριμένα εμβόλια και ότι αυτά που διατηρούνται στην Τράπεζα Εμβολίων της Ε.Ε., είναι για περιπτώσεις επείγουσας επιζωοτίας ως έσχατη λύση ανάσχεσης του νοσήματος κάτω από πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις και σχετικά ρίσκα. Υπάρχει ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο (σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κανονισμός 2023/361) για εφαρμογή εμβολιασμού σε έκτακτες καταστάσεις που όμως αποφασίζονται από τις χώρες μέλη. Πότε και κάτω από ποιες προϋποθέσεις μια κατάσταση θα χαρακτηριστεί έκτακτη και ο εμβολιασμός θα αποφασιστεί ως το έσχατο μέσο και «αναγκαία επιλογή» αποτελούν θέματα απόφασης κάθε χώρας ξεχωριστά και δεν μπορεί η ΕΕ να το επιβάλλει.
Πάμε τώρα να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει και πως εξηγείται το γεγονός ότι όλοι όσοι μιλούν θεωρούν ότι έχουν δίκιο διότι βλέπουν ο καθένας ξεχωριστά μόνο τη μια πλευρά του νομίσματος. Ας ξεκινήσουμε από την νόσο της ευλογιάς για να γίνει σε όλους κατανοητό ποια είναι τα χαρακτηριστικά της που έχουν σημασία.
Η ευλογιά είναι μια νόσος που έχει υψηλή μεταδοτικότητα και θνησιμότητα η οποία ποικίλει και μπορεί να είναι μέτρια ως πολύ υψηλή ανάλογα με το στέλεχος του ιού, τη φυλή των ζώων, τις συνθήκες εκτροφής τους κτλ. Όπως και σε άλλα δερματικά νοσήματα των προβάτων, όσα μολυνθούν, αλλά καταφέρουν να επιβιώσουν αποκτούν δια βίου ανοσία στο συγκεκριμένο στέλεχος του ιού! Στη πράξη το ποσοστό επιβίωσης εξαρτάται από τους παράγοντες που αναφέραμε παραπάνω. Ερώτημα πρώτο και σημαντικό, θα πει κάποιος γιατί δεν αφήνουμε τα ζώα να αποκτήσουν φυσική ανοσία αλλά τα σκοτώνουμε;
Η άμεση απάντηση είναι ότι ο βασικός λόγος θανάτωσης του συνόλου των ζώων μιας εκτροφής (έστω και βρεθεί μόνο ένα θετικό στη νόσο) είναι για να σταματήσει η διάδοση της νόσου στον υπόλοιπο πληθυσμό. Εδώ ο αντίλογος κάποιων μπορεί να είναι ένα δεύτερο ερώτημα: αφού ανάλογα με την μορφή της νόσου (οξεία, ήπια, υποκλινική) ένα ποσοστό περίπου 60-80% θα επιβιώσει γιατί δεν αφήνουμε τη νόσο να εξελιχθεί και όσα επιβιώσουν να αποκτήσουν δια βίου ανοσία; Είναι και αυτό ένα εύλογο ερώτημα και δικαιολογείται για όσους βλέπουν ξανά τη μία όψη του νομίσματος (νοσήματος). Είναι γεγονός ότι όσα πρόβατα επιζήσουν δεν αποτελούν άμεσο παράγοντα κινδύνου εντούτοις όμως η θανάτωση επιβάλλεται για τους παρακάτω λόγους: α) να εξασφαλιστεί η άμεση διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης, β) να αποφευχθεί παρατεταμένη επιβίωση του ιού στο περιβάλλον και γ) να μπορεί η χώρα να διατηρήσει το επίπεδο «χώρα απαλλαγμένη από ευλογιά». Επομένως, εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι η θανάτωση των ζώων γίνεται με βάση τρία (3) κριτήρια: 1) πολιτικά (κανονισμός ΕΕ), 2) οικονομικά (υψηλό ποσοστό θανάτων, εμπορικότητα προϊόντων) και 3) επιδημιολογικά κριτήρια (κίνδυνος ευρείας διασποράς και μετάδοσης σε καθαρές εκτροφές).
Ερώτημα τρίτο: Αφού υπάρχουν εμβόλια έστω και για περίπτωση έκτακτης ανάγκης γιατί δεν προχωρά η χώρα σε εμβολιασμό αφού όλοι μιλούν ήδη για μεγάλες απώλειες ζωικού κεφαλαίου και κατάσταση που δεν είναι απλά κρίση αλλά ζήτημα βιωσιμότητας της προβατοτροφίας
Όπως επανειλημμένα έχει ειπωθεί, όλα τα εμβόλια που υπάρχουν δεν υποστηρίζονται με αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με το επίπεδο ανοσίας που προκαλούν, τη δοσολογία που πρέπει να χρησιμοποιηθεί και πόσο συχνά πρέπει να γίνονται σε ετήσια βάση. Ο εμβολιασμός επιτρέπεται μόνο υπό πολύ αυστηρούς όρους και κάτω από κρατική επιτήρηση, επειδή μπορεί να «θολώσει» την επιδημιολογική εικόνα (δηλαδή να δυσκολέψει τη διάκριση εμβολιασμένων από μολυσμένα ζώα).
Για παράδειγμα το τούρκικο εμβόλιο PoxDoll (που οι φήμες λένε ότι έχει χρησιμοποιηθεί παράνομα σε εκτροφές στην Ελλάδα) η «επιστημονική του τεκμηρίωση» βασίζεται σε μία (1) μόνο δημοσιευμένη εργασία:
Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι στην εργασία που βασίζεται το εμβόλιο Poxdoll (που ακούγεται ότι χιλιάδες δόσεις έγιναν παράνομα στην Ελλάδα) μόνο 8 μοσχάρια (όχι πρόβατα! δεν έγινε καμία μελέτη σε πρόβατα) χρησιμοποιήθηκαν τελικά στο πιλοτικό αυτό πειραματισμό (3 για το εμβόλιο Poxdoll, 3 για το εμβόλιο LSD-Ndoll και 2 ως μάρτυρες-control). Το δείγμα των 8 ζώων, έστω και κάτω από ελεγχόμενες πειραματικές συνθήκες είναι πολύ μικρό για να γίνει τεκμηρίωση των συμπερασμάτων με ισχυρή στατιστική αξιοπιστία. Το PoxDoll επομένως βασίζεται σε ένα πιλοτικό σχεδιασμό (proof-of-concept) και όχι μεγάλης κλίμακας μελέτη πεδίου. Βέβαια αν αποδειχθεί η ευρεία χρήση του στην Ελλάδα παράνομα τότε αυτή θα είναι μια πολύ καλή μελέτη πεδίου (!!!) για την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια του συγκεκριμένου εμβολίου.
Σήμερα, δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τον αριθμό και το χρόνο που έγιναν (αν όντως έγιναν) οι παράνομοι εμβολιασμοί και με ποιο συγκεκριμένα εμβόλιο. Σε κάθε περίπτωση διαπιστώνουμε ότι σταδιακά αυξάνεται ο αριθμός και η ένταση, σε ένα μεγάλο ποσοστό των κτηνοτρόφων, που απαιτούν εφαρμογή εμβολιασμού. Από τη πλευρά των τυροκόμων δεν υπάρχουν αντίστοιχες ενδείξεις. Εντούτοις, το θέμα της εφαρμογής εμβολιασμού τίθεται και από θεσμικούς παράγοντες και μέλη της επιστημονικής κοινότητας της χώρας δημιουργώντας μια κατάσταση σύγχυσης και κρίσης εμπιστοσύνης για το τι τελικά είναι το σωστό και τι πρέπει να γίνει. Η επικρατούσα άποψη στο κτηνοτροφικό κόσμο είναι ότι αν εφαρμοστεί ο εμβολιασμός (σε ζώνες ή καθολικός στο σύνολο της ηπειρωτικής χώρας) θα λυθεί το πρόβλημα και τα πράγματα θα είναι όπως πριν. Δυστυχώς αυτό δεν είναι αντικειμενική προσέγγιση. Είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι δεν υπήρξε καμία ουσιαστική και ευρεία ενημέρωση στον κτηνοτροφικό κόσμο για τις θετικές και αρνητικές συνέπειες του εμβολιασμού και αυτός είναι ο κύριος λόγος που πιθανόν να έγινε ευρεία χρήση παράνομων εμβολίων (εφόσον οι φήμες επαληθευθούν). Ο εμβολιασμός εφόσον εφαρμοστεί μπορεί να περιορίσει τον αριθμό των θανατώσεων αλλά θα έχει ως άμεση συνέπεια μια σειρά από περισσότερο εξειδικευμένα μέτρα και περιορισμούς αλλά το κυριότερο θα έχει πολλές μακροχρόνιες επιπτώσεις στη προβατοτροφία της χώρας και στην εμπορικότητα των προϊόντων της.
Στόχος μας εδώ δεν είναι να διαφωνήσζυμε με κανένα αφού η αρχική μας παραδοχή είναι ότι όλοι έχουν δίκιο από τη πλευρά που βλέπουν το πρόβλημα. Αυτό που χρειάζεται τώρα να γίνει με πολιτική ψυχραιμία και ειλικρινή συζήτηση μεταξύ όλων των άμεσα εμπλεκομένων δηλαδή των κτηνοτρόφων, των τυροκόμων και της κυβέρνησης είναι μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και επισκόπηση των δύο όψεων του νομίσματος (νοσήματος) διότι όπως έχουμε τονίσει παραπάνω η θανάτωση των ζώων γίνεται με βάση τρία κριτήρια: 1) πολιτικά (κανονισμός ΕΕ), 2) οικονομικά (υψηλό ποσοστό θανάτων) και 3) επιδημιολογικά κριτήρια (διασπορά και κίνδυνος μετάδοσης σε καθαρές εκτροφές). Επειδή πολύς λόγος γίνεται για την επιστημονική κοινότητα και τις απόψεις της θα ήθελα να επισημάνω ότι ο επιστήμονας κρίνει αποκλειστικά με ερευνητικά δεδομένα και έγκυρες βιβλιογραφικές πηγές εφόσον δεν έχει σχετική άμεση εμπειρία με τη διαχείριση επιζωοτιών. Ειδικότερα, στη περίπτωση της ευλογιάς η επιστημονική κοινότητα εξετάζει και έχει άποψη μόνο για το 3 κριτήριο, την επιδημιολογική εικόνα της επιζωοτίας. Η βαρύτητα στη λήψη αποφάσεων έγκειται στα κριτήρια 1 και 2 που αφορούν αποκλειστικά την ΕΕ και τη κυβέρνηση καθώς και στο κριτήριο 2 που αφορά τους κτηνοτρόφους (ύψος και ταχύτητα καταβολής των αποζημιώσεων) και τους τυροκόμους (εμπορικότητα γαλακτοκομικών προϊόντων σε ΕΕ και τρίτες χώρες). Επομένως, θα πρέπει να σταματήσει το γνώριμο «γαϊτανάκι ευθυνών» ανάμεσα στο ΥΠΑΑΤ, τις περιφερειακές υπηρεσίες, τους κτηνοτρόφους και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η επιζωοτία κινείται πιο γρήγορα από τις αποφάσεις και δυστυχώς το μεγαλύτερο κόστος (οικονομικό, κοινωνικό, ψυχολογικό) το πληρώνει τελικά ο ευσυνείδητος κτηνοτρόφος.
*ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. ΑΡΣΕΝΟΥ,DRVETMED, PH.D, DIP ECSRHM
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΗΘΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΖΩΙΑΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ, ∆/ΝΤΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΖΩΟΤΕΧΝΙΑΣ, ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΑΠΘ