Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία για το 2023/24, η ζήτηση ζωοτροφών εκτιμάται ότι θα παραμείνει σταθερή στους 71 εκατ. τόνους ακατέργαστης πρωτεΐνης. Η αυτάρκεια της ΕΕ για όλες τις πηγές πρωτεΐνης αναμένεται να ανέλθει στο 75%.
Η ΕΕ παραμένει πλήρως επαρκής σε χονδροαλεσμένη χορτονομή και εξακολουθεί να είναι η κύρια πηγή πρωτεΐνης ζωοτροφών, αντιπροσωπεύοντας το 41% της συνολικής χρήσης ζωοτροφών στην ΕΕ. Το μερίδιο όλων των αλεύρων ελαιούχων σπόρων αντιπροσωπεύει το 27% της συνολικής χρήσης και το μερίδιο των σιτηρών αντιπροσωπεύει το 21%. Ωστόσο, για τα άλευρα με ελαιούχους σπόρους, η ΕΕ παράγει μόνο το 27% των όσων χρειάζεται για τη διατροφή του κτηνοτροφικού της τομέα.
Η εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές πρωτεϊνικών προϊόντων συνδέεται κυρίως με κλιματικούς και διαρθρωτικούς λόγους, όπως το μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, η διαθέσιμη γη στην ήπειρο, η ανταγωνιστικότητα των διαφόρων καλλιεργειών και, συνολικά, το λιγότερο ευνοϊκό έδαφος και κλίμα για συγκεκριμένα προϊόντα. Η Επιτροπή είχε ήδη δηλώσει την πρόθεσή της να υποστηρίξει την παραγωγή φυτικών πρωτεϊνών στην ανακοίνωσή της για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων τροφίμων που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2022.
Η παραγωγή φυτών πλούσιων σε πρωτεΐνες στην ΕΕ (ελαιούχοι σπόροι και ξηρά όσπρια) προβλέπεται να ανέλθει σε 7,2 εκατομμύρια τόνους ακατέργαστης πρωτεΐνης το 2023/24, ποσοστό που αντιπροσωπεύει σημαντική αύξηση 28% τα τελευταία 15 χρόνια.
Οι συστάσεις που παρουσιάστηκαν στην έκθεση της Επιτροπής του 2018 σχετικά με την ανάπτυξη των φυτικών πρωτεϊνών στην ΕΕ οδήγησαν σε συγκεκριμένα μέτρα στήριξης που εφαρμόζονται στην τρέχουσα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Η συνδεδεμένη εισοδηματική στήριξη για τα όσπρια και τις πρωτεϊνούχες καλλιέργειες περιλαμβάνεται σε 20 στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ. Η υποστηριζόμενη έκταση αναμένεται να αυξηθεί από 4,2 εκατομμύρια εκτάρια το 2022, σε 6,4 εκατομμύρια εκτάρια το 2023 και στη συνέχεια σε σχεδόν 7,1 εκατομμύρια εκτάρια το 2027. Επιπλέον, τα οικολογικά προγράμματα που προβλέπονται σε 20 στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ υποστηρίζουν επίσης έμμεσα την παραγωγή οσπρίων.
Η Επιτροπή επενδύει επίσης στην έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών και των συστημάτων διατροφής στο πλαίσιο του Horizon Europe και της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας για τη Γεωργία, προκειμένου να καταστήσει τα συστήματα κτηνοτροφικής παραγωγής πιο βιώσιμα, ανθεκτικά και κυκλικά. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διερευνηθεί εάν θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο για την στήριξη των οικονομικών επιλογών των αγροτών για την παραγωγή πρωτεϊνών στην ΕΕ.
Διαφοροποίηση πρωτεϊνούχων πηγών ζωοτροφών
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στις 24 Μαΐου από την Επιτροπή, και εκπονήθηκε από εξωτερική ερευνητική κοινοπραξία, παρέχει μια ολοκληρωμένη ανάλυση των παραγόντων που καθοδηγούν τις επιλογές των αγροτών και θα μπορούσαν να τεθούν σε εφαρμογή για τη στήριξη της παραγωγής πρωτεΐνης στην ΕΕ. Οι στρατηγικές διατροφής αντικατοπτρίζουν την ποικιλομορφία των τομέων της ΕΕ για τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία. Σε ολόκληρη την ΕΕ, οφείλονται κυρίως σε οικονομικούς λόγους, όπως η τιμή των καλλιεργειών που παράγονται στην ΕΕ σε σύγκριση με τις εισαγόμενες καλλιέργειες. Οι αγρότες επηρεάζονται επίσης από τις συμβατικές ρυθμίσεις, την ύπαρξη ισχυρών αλυσίδων εφοδιασμού, τις νομοθετικές απαιτήσεις που σχετίζονται με συγκεκριμένους τύπους γεωργίας, όπως η βιολογική, και τις μακροχρόνιες πρακτικές με τις οποίες είναι εξοικειωμένοι.
Υπάρχει επίσης ζήτημα διαθεσιμότητας, δεδομένου ότι η αύξηση της διαφοροποίησης της παραγωγής στην ΕΕ απαιτεί διαθέσιμη γεωργική γη κατάλληλη για τις απαραίτητες καλλιέργειες. Η μελέτη δείχνει ότι η αντικατάσταση του 50% των εισαγωγών ισοδύναμων με κόκκους σόγιας θα σήμαινε την ανταλλαγή 6,6 εκατομμυρίων εκταρίων άλλων καλλιεργειών.
Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, οι πιθανές επιλογές για τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές μπορούν να είναι μόνο ένας συνδυασμός διαφορετικών μοχλών και εναλλακτικών λύσεων που πρέπει να είναι ανταγωνιστικοί, να είναι διαθέσιμοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, να ανταποκρίνονται στις διατροφικές ανάγκες των ζώων και να έχουν λογικές τιμές. Μεταξύ των διαφόρων τρόπων δράσεων που προτείνονται, η μελέτη αναφέρει συγκεκριμένα την αύξηση του μεριδίου της πρωτεΐνης που προέρχεται από το χορτάρι στη διατροφή των μηρυκαστικών, την υποστήριξη της δημόσιας και ιδιωτικής έρευνας για την επιλογή αποδοτικότερων ποικιλιών για τη βελτίωση των αποδόσεων και την καλύτερη χρήση της θρεπτικής αξίας των πρώτων υλών, καθώς και τη χρηματοδότηση κατάρτισης για τους αγρότες.
Σε επίπεδο πολιτικής της ΕΕ, η μελέτη συνιστά την προσωρινή αύξηση της συνδεδεμένης εισοδηματικής στήριξης στο πλαίσιο της ΚΑΠ για την καλλιέργεια φυτικών πρωτεϊνών, σε συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ. Αναφέρει επίσης ότι τα επιχειρησιακά προγράμματα της ΚΑΠ και τα ταμεία αγροτικής ανάπτυξης θα μπορούσαν να στηρίξουν περαιτέρω τους αγρότες και τις αλυσίδες αξίας, ώστε να επενδύσουν σε εναλλακτικές λύσεις. Η δράση σε εθνικό επίπεδο είναι απαραίτητη για να συμπληρωθεί σε επίπεδο ΕΕ. Σύμφωνα με τη μελέτη, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν συστηματικά μέτρα για τη στήριξη της καλλιέργειας φυτικών πρωτεϊνών στα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΑΠ, αλλά και να καταρτίσουν εθνικά σχέδια για τις πρωτεΐνες.
