Στην έκθεση του FAO σε συνεργασία με την HealthforAnimals που πραγματοποιήθηκε φέτος στην Ρώμη, με τίτλο «Πώς η Πρόληψη Μπορεί να Μειώσει την Ανάγκη Χρήσης Αντιβιοτικών: Διαδρομές για τη Μείωση της Χρήσης Αντιμικροβιακών στις Φάρμες για τη Μετασχηματισμένη Βιώσιμη Αγροδιατροφική Συστημική Ανάπτυξη (RENOFARM)», αναλύθηκαν εις βάθος οι στρατηγικές για τη μείωση των αντιβιοτικών και των αντιμικροβιακών ουσιών στην γεωργία, την υποστήριξη πιο βιώσιμων συστημάτων τροφίμων και την καταπολέμηση της μικροβιακής Ανθεκτικότητας.
Τα αντιβιοτικά φάρμακα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ιατρική και την κτηνιατρική, καθώς πέρα από την χρήση τους στη θεραπεία βακτηριακών λοιμώξεων, μειώνουν τον κίνδυνο εξάπλωσης ασθενειών μεταξύ ζώων και ανθρώπων. Παράλληλα, η χρήση των αντιβιοτικών στην παραγωγή τροφίμων έχει συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της ευζωίας των ζώων και σε ασφαλέστερα συστήματα παραγωγής.
Ωστόσο, η υπερβολική και ακατάλληλη χρήση αυτών των αντιβιοτικών απειλεί την ανθρώπινη υγεία και κατ’ επέκταση υπονομεύει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των αγροδιατροφικών συστημάτων. Πράγματι, η αλόγιστη χρήση αντιμικροβιακών συμβάλλει στην ανθεκτικότητα των βακτηρίων, προκαλώντας αρνητικές συνέπειες στην υγεία των ζώων, την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Τα ανθεκτικά στελέχη των βακτηρίων έχουν πιο έντονη επίπτωση στον οργανισμό, προκαλώντας μεγαλύτερες απώλειες ζώων και μειώνουν την αποτελεσματικότητα της δράσης των αντιβιοτικών.
Αν και στην Ε.Ε. η χρήση αντιβιοτικών ως αυξητικών παραγόντων στις ζωοτροφές έχει απαγορευτεί από το 2006 (Κανονισμός ΕΚ αριθ. 1831/2003), πολλές χώρες εκτός Ε.Ε. συνεχίζουν να τα χρησιμοποιούν. Για να αποκτήσει παγκόσμια διάσταση αυτή η προσέγγιση, ο FAO ανέπτυξε τα Σχέδια Δράσης 2016-2020 και 2021-2025 για την αντιμικροβιακή ανθεκτικότητα, τα οποία παρέχουν στρατηγική καθοδήγηση για την εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών που προστατεύουν την υγεία, την παραγωγή τροφίμων και το περιβάλλον. Ο λεγόμενος αειφόρος μετασχηματισμός των αγροδιατροφικών συστημάτων θα υλοποιηθεί, μέσω της RENOFARM, ενός μακροπρόθεσμου προγράμματος 10 ετών. Στόχος της RENOFARM είναι οι 100 χώρες που θα συμμετάσχουν, να υιοθετήσουν ορθές πρακτικές για τη μείωση της ανάγκης χρήσης αντιβιοτικών, να ανταποκριθούν στις εκκλήσεις για την καταπολέμηση της μικροβιακής ανθεκτικότητας, διότι η διατήρηση της αποτελεσματικότητας αυτών των φαρμάκων, θα προβεί σωτήρια για τις μελλοντικές γενιές.
Αναλυτικότερα, οι βασικές συστάσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν την πρόληψη ως πρωταρχική στρατηγική, καθώς η πρόληψη των ασθενειών στα ζώα μειώνει την ανάγκη για αντιμικροβιακή θεραπεία. Από μελέτες έχει βρεθεί πως όταν πραγματοποιούνται εμβολιασμοί, τηρούνται τα μέτρα βιοασφάλειας και εφαρμόζονται καλές κτηνοτροφικές πρακτικές, τότε τα ζώα προστατεύονται από τις ασθένειες και απαιτούν λιγότερη αντιμικροβιακή θεραπεία. Για παράδειγμα, μια ισορροπημένη διατροφή μπορεί να ενισχύσει το ανοσοποιητικό των ζώων, έναντι λοιμώξεων. Ή ακόμα και η τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων στους στάβλους, μπορούν να αποτρέψουν τη μετάδοση παθογόνων, καθώς και η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών προσφέρει τη δυνατότητα για πιο αποδοτικές και ακριβείς παρεμβάσεις στην υγεία των ζώων. Όλα αυτά αποτελούν απλά παραδείγματα, που όμως παίζουν ζωτικό ρόλο στη μείωση της ανάγκης χρήσης αντιβιοτικών, η οποία μεταγενέστερα επιφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη, όπως η αυξημένη παραγωγικότητα, το μειωμένο κόστος παραγωγής και η βελτιωμένη ευημερία των ζώων, αφού περιορίζονται τα αντιβιοτικά που εισέρχονται στο περιβάλλον.
Βέβαια, αυτό δεν είναι μια προσπάθεια που ξεκίνησε τώρα. Τις τελευταίες δεκαετίες μέσω της ολοκληρωμένης προσέγγισης «One Health» που συνδέει την ανθρώπινη, τη ζωική και την περιβαλλοντική υγεία, έχει παρατηρηθεί μείωση της χρήσης αντιβιοτικών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, οι πωλήσεις αντιβιοτικών για τα ζώα μειώθηκαν κατά 59% μεταξύ 2014 και 2022, με τη χρήση των πιο σημαντικών και κρίσιμων να πέφτει κατά 82%. Στην Ε.Ε., οι πωλήσεις έχουν μειωθεί κατά 53% από το 2011, με μείωση έως και 68% στις μεγάλες αγορές, όπως η Γερμανία. Αυτές οι μειώσεις έχουν επιτευχθεί, καθώς οι πωλήσεις προληπτικών προϊόντων, όπως τα εμβόλια, έχουν αυξηθεί δραματικά.
Για να επιτευχθεί όμως μεγαλύτερη μείωση στη χρήση των αντιβιοτικών, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν κάποιες βασικές δυσκολίες, οι οποίες σχετίζονται με την έλλειψη ενημέρωσης και γνώσης των αγροτών, όσον αφορά τους κινδύνους από την υπερβολική χρήση αντιβιοτικών, καθώς και με την περιορισμένη δράση των εμβολίων και των προληπτικών πρακτικών υγείας σε ορισμένες περιοχές. Για την υπέρβαση των εμποδίων στην πρόληψη σε επίπεδο φάρμας, θα πρέπει να εξασφαλιστεί επαρκής αριθμός εκπαιδευμένων κτηνιάτρων, υποδομές για εμβόλια και επενδύσεις, ιδιαίτερα σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Η αλλαγή αυτή θα είναι καθοριστική για την κλιμάκωση των στρατηγικών πρόληψης, και θα αποτελέσει έναυσμα για την ενθάρρυνση υιοθέτησης βιώσιμων πρακτικών.
Η επιτυχία της RENOFARM θα εξαρτηθεί από τη διεθνή συνεργασία, καθώς την ευθύνη για την καταπολέμηση της ανθεκτικότητας των μικροβίων δεν την έχει μόνο μία χώρα ή ένα οργανισμός, αλλά αποτελεί μια συλλογική υποχρέωση που απαιτεί συνεργασία κυβερνήσεων, αγροτών, φορέων, ερευνητών, ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, κτηνιάτρων και καταναλωτών. Παρά τα επιτεύγματα που έχουν γίνει, η ανάπτυξη ενός συνεργατικού πλαισίου μεταξύ των χωρών είναι καθοριστική για την παγκόσμια καταπολέμηση της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά, διασφαλίζοντας ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω και ότι θα επιτευχθούν οι κοινοί στόχοι του «One Health».
Δείτε το ενημερωτικό πρόγραμμα της έκθεσης ΕΔΩ
