Στον τομέα των μικρών μηρυκαστικών, τα αναπνευστικά προβλήματα αποτελούν ένα από τα πιο κοινά προβλήματα που εντοπίζονται και συχνά δεν θεωρούνται μείζον πρόβλημα. Ωστόσο, προκαλούν σημαντικές οικονομικές απώλειες και θέτουν σε κίνδυνο την ευζωία των ζώων στις εκτροφές.
Το αναπνευστικό σύνδρομο είναι η κύρια αιτία θανάτου σε ζώα ηλικίας άνω των 18 ημερών.
Στις νεαρές ηλικίες, ως βασική αιτία θανάτου κυριαρχούν τα αναπνευστικά προβλήματα που σχετίζονται με βακτήρια, κυρίως της οικογένειας Pasteurellaceae, γνωστή για την πρόκλησης πνευμονικής και σηψαιμικής παστερέλλωσης. Τα βακτήρια αυτά προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα και μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές αναπνευστικές λοιμώξεις. Οι θάνατοι που παρατηρούνται από οξέα πνευμονικά προβλήματα, τα οποία είναι καθοριστικά για την ανάπτυξη της αναπνευστικής παθολογίας των προβατοειδών, συχνά συνδέονται με γαστρεντερικές βλάβες, κυρίως με κοκκιδίωση.
Οι ασθένειες του αναπνευστικού ακολουθούν το φαινόμενο του παγόβουνου και για αυτό είναι δύσκολο να ανιχνευτούν οι υποκλινικές περιπτώσεις, δηλαδή τα ασυμπτωματικά πρόβατα και έτσι εσφαλμένα υποτιμάται ένα πρόβλημα. Τις περισσότερες φορές εντοπίζονται μόνο οι κλινικές περιπτώσεις που αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό μέρος του προβλήματος, ζώα με συμπτώματα βήχα, δυσκολία στην αναπνοή, πυρετό, ενώ οι υπο-κλινικές περιπτώσεις, αυτές χωρίς συμπτώματα, αλλά με προσβεβλημένη αναπνευστική οδό, παραμένουν απαρατήρητες. Πιο αναλυτικά, η πνευμονική παστερέλλωση οφείλεται σε βακτήριο και εκδηλώνεται όταν οι συνθήκες σταβλισμού είναι κακές, όπως ελλιπής αερισμός, υγρασία. Όταν η νόσος παρουσιάζεται σε υπεροξεία-σηψαιμική μορφή, τότε τα ζώα βρίσκονται ξαφνικά νεκρά και στην οξεία μορφή παρουσιάζουν κυρίως πυρετό, ρινικό έκκριμα, βήχα και καθυστέρηση στην ανάπτυξη, ενώ κατά την υποξεία μορφή τα συμπτώματα αν και δεν είναι εμφανή, επιδεινώνουν σταδιακά την κατάσταση της αναπνευστικής τους οδού. Επιπρόσθετα, τα ζώα που έχουν υποκλινικές μορφές πνευμονικής παστερέλλωσης μπορούν να είναι φορείς του βακτηρίου χωρίς να παρουσιάζουν εμφανή συμπτώματα. Αυτά τα ζώα μπορεί να μολύνουν άλλα ζώα στην εκμετάλλευση χωρίς να δείχνουν κάποια ασθένεια, γεγονός που καθιστά τη διάγνωση πιο δύσκολη και μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένη εκτίμηση της έκτασης του προβλήματος.
Οι έμμεσες απώλειες έχουν ακόμη μεγαλύτερη οικονομική επίπτωση από τις άμεσες ζημίες
Για να ληφθούν υπόψη όλες οι απώλειες, θα πρέπει να υπολογιστούν τόσο οι άμεσες, αλλά και οι έμμεσες απώλειες. Οι άμεσες απώλειες περιλαμβάνουν θανάτους ή σφαγές ζώων που εμφανίζουν τα κλινικά συμπτώματα, ενώ για τις ασυμπτωματικές περιπτώσεις θα πρέπει να υπολογιστεί το κόστος θεραπείας. Σχετικά με τις έμμεσες απώλειες, οι οποίες είναι δύσκολο να υπολογιστούν, περιλαμβάνουν τη μείωση της παραγωγής, όπως χαμηλότερη μέση ημερήσια αύξηση βάρους και καθυστέρηση στην επίτευξη βάρους σφαγής, ή μειωμένη παραγωγή γάλακτος, μικρότερη γαλακτική περίοδος και λιγότερη γαλακτοπαραγωγή. Επίσης, παρατηρείται αυξημένο ποσοστό αντικατάστασης λόγω θανάτων και συντόμευσης της παραγωγικής ζωής του ζώου, καθώς και το προβλήματα της υπογονιμότητας. Αυτές οι απώλειες επηρεάζουν την αποδοτικότητα και την οικονομική βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης.
Η παραγωγική ικανότητα των ζώων με πνευμονικές αλλοιώσεις θα είναι πάντα χαμηλότερη από εκείνη των υγιών ζώων, με αποτέλεσμα το κόστος συχνά να μην είναι βιώσιμο για τον κτηνοτρόφο. Οι παραπάνω απώλειες οφείλονται σε διαχειριστικά σφάλματα που αφορούν κυρίως:
- Την διατροφή και την υγεία των θηλυκών που κυοφορούν
- Τις κακές συνθήκες σταβλισμού
- Τη μη εφαρμογή σωστών πρακτικών τις πρώτες μέρες της ζωής των αμνοεριφίων
Με επίκεντρο τις συνθήκες σταβλισμού, οι παράγοντες κινδύνου για τη νόσο είναι:
- Η θερμοκρασία: ειδικά αν υπάρχουν μεγάλες μεταβολές της θερμοκρασίας.
- Η ποιότητα αέρα: ο καλός αερισμός και η επαρκής πυκνότητα εκτροφής είναι πάντα απαραίτητα.
- Το στρες: είναι σημαντικό να αποφεύγονται οι παράγοντες στρες. Παράγοντες στρες, μπορεί να θεωρείται το κούρεμα, η μεταφορά, ο λαθνασμένος χειρισμός.
Οι σταυλικές εγκαταστάσεις, ακόμα και οι πρόχειρες, θα πρέπει να εξασφαλίζουν τον απαραίτητο χώρο τόσο σε στεγασμένο όσο και σε προαύλιο χώρο (π.χ. 1,2 έως 1,5 m3/ προβατίνα με το αρνί της), να εξασφαλίζουν ότι η θερμοκρασία είναι κατάλληλη, καθώς και ο αερισμός και φωτισμός. Συνίσταται να υπάρχουν στις κτιριακές εγκαταστάσεις επαρκή ανοίγματα για να διασφαλίζονται τα προαναφερθέντα, λαμβάνοντας υπόψη ότι πρέπει να αποφεύγεται η δημιουργία ρευμάτων αέρα. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται στην υγρασία. Η υγρασία σε συνδυασμό με κακές συνθήκες υγιεινής μπορεί να αποτελέσουν τον καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση του ποσοστού της περιγενητικής θνησιμότητας. Συνίσταται η χρήση στρωμνής, υπό την προϋπόθεση ότι διατηρείται στεγνή και καθαρή. Απαιτείται η τακτική ανανέωσή της, ιδιαίτερα στους χώρους που γίνονται οι τοκετοί και διαβιούν τα αρνιά μέχρι τον απογαλακτισμό. Στις περιπτώσεις που δε χρησιμοποιείται στρωμνή, πρέπει να απομακρύνεται συχνά η κόπρος και το δάπεδο να παραμένει όσο το δυνατόν στεγνό. Η αυξημένη υγρασία στη στρωμνή ή την κόπρο ακόμη και αν δεν επιφέρει το θάνατο των αμνών θα μειώσει την ανάπτυξή τους.
Για τον καλύτερο ελέγχο των περιβαλλοντικών παραγόντων και των συνθηκών στον σταύλο υπάρχουν δύο θεμελιώδη σημεία για τον έλεγχο και την πρόληψη του αναπνευστικού συνδρόμου των αιγοπροβάτων:
- Μείωση των προδιαθεσικών παραγόντων.
- Πρόγραμμα εμβολιασμού προσαρμοσμένο στη κτηνοτροφική μονάδα. Τα πιο αποτελεσματικά εμβόλια είναι αυτά που προστατεύουν από τηλευκοτοξίνη.
Για την αντιμετώπιση των αναπνευστικών προβλημάτων στα αρνιά χορηγούνται αντιβιοτικά και επιβάλλεται βελτίωση των συνθηκών σταβλισμού.
