γράφει ο ΠΕΤΡΟΣ ΓΚΟΓΚΟΣ
H περιπέτεια και ο αναβρασμός των τελευταίων μηνών με αιχμή τη διαθεσιμότητα και την τιμή της πρώτης ύλης, φανέρωσαν αφενός τις αντοχές που έχει ο κλάδος να πληρώνει με 1,70 και 1,80 ευρώ το κιλό για το πρόβειο γάλα, αφετέρου σημαντικές ελλείψεις, η αντιμετώπιση των οποίων μπορεί να βελτιώσει τεχνοοικονομικά το αποτέλεσμα για τις κτηνοτροφικές μονάδες. Αν η πτυχή του επιχειρηματικού κέρδους δεν δίνει από μόνη της κάποιο κίνητρο, τότε με δεδομένο ότι ήδη γίνονται οργανωμένες κινήσεις στο πεδίο της αυτοπαραγωγής ενέργειας, στην αντικατάσταση στόλου τρακτέρ με νέα μοντέλα που κινούνται με βιοντίζελ αλλά και τα δεκάδες εγχειρήματα ρομποτικής που ήδη υλοποιούνται σε στάβλους της χώρας, έρχονται να διαμορφώσουν νέα πρότυπα βιωσιμότητας, τα οποία, αν δεν ακολουθήσουν οι εκμεταλλεύσεις, κινδυνεύουν να θέσουν εαυτόν εκτός αγοράς.
Παράλληλα αναπτύσσονται προσπάθειες περαιτέρω εξειδικευμένων προϊόντων, σε όρους παραγωγής, όπως για παράδειγμα ειδικά τυριά αποκλειστικά από ανοιξιάτικο και θερινό γάλα μετακινούμενων, όπως αυτό που φέρνει στην αγορά η τυροκομική επιχείρηση Κουρέλλας, στα Γρεβενά. Πρόκειται για προσπάθειες που έστω και με καθυστέρηση, αναδεικνύουν τα δυνατά χαρτιά της ελληνικής κτηνοτροφίας.
Για να αποκτήσουν τέτοιες ευκαιρίες αναφορά σε περισσότερους κτηνοτρόφους, χρειάζονται σημαντικές επενδύσεις, κάτι το οποίο έχουν ήδη αντιληφθεί γαλακτοβιομηχανίες, εταιρείες από το χώρο του εξοπλισμού αλλά και καλά οργανωμένοι κτηνοτρόφοι, με ένα ιδιότυπο τρίγωνο επένδυσης να αποδίδει ήδη αποτελέσματα. Ωστόσο, η βασική πλειοψηφία των συντελεστών της παραγωγής, ειδικά στην περίπτωση της αιγοπροβατοτροφίας, εξακολουθούν να λειτουργούν με αναχρονιστικά πρότυπα.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σύμφωνα με υπολογισμούς εταιρειών του κλάδου, μόλις δύο στους 10 κτηνοτρόφους διαθέτουν αρμεκτικό σύστημα για τα αιγοπρόβατα. Με άλλα λόγια, από τα 18 εκατ. παραγωγικά αιγοπρόβατα που εκτρέφονται στη χώρα, πάνω από τα 12 εκατ, αρμέγονται με το χέρι. Πρόκειται για μια τεράστια σπατάλη σε εργατοώρες, αν αναλογιστεί κανείς πως μια μέση κτηνοτροφική εκμετάλλευση με 300 – 350 αιγοπρόβατα ξοδεύει κάθε ημέρα τουλάχιστον τέσσερις ώρες για το άρμεγμα των ζώων, όταν με ένα αρμεκτήριο θα μπορούσε να ολοκληρώσει τη διαδικασία σε λιγότερο από μια ώρα.
Με δεδομένη την ευκαιρία που διαγράφεται για τα ελληνικά τυριά, είναι σαφές ότι ο σχεδιασμός για την ελληνική κτηνοτροφία πρέπει να εστιάσει στην τεχνολογία. Λύσεις υφίστανται ακόμα και για τους μικρούς μετακινούμενους κτηνοτρόφους, αρκεί τα λόγια να γίνουν πράξεις. Είναι γνωστό ότι υπήρχε πλάνο διευκόλυνσης αυτής της κατηγορίας κτηνοτρόφων, το οποίο περιλαμβάνει την ενεργειακή τους αυτονομία με εύκολες άδειες για εγκατάσταση πάνελ στα ορεινά βοσκοτόπια, καθώς και την παραχώρηση εκτάσεων και αδειών για τη διαμόρφωση χώρων πρώτης μεταποίησης του γάλακτος. Το σχέδιο αυτό δεν έφτασε όμως ποτέ στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής. Ταυτόχρονα, υπάρχουν εργαλεία, όπως κινητά αρμεκτήρια, τα οποία μπορούν να βελτιώσουν τους όρους της δουλειάς αλλά να διασφαλίσουν ταυτόχρονα την τήρηση των κριτηρίων υγιεινής που απαιτεί σήμερα η μεταποίησης της πρώτης ύλης.
Όλα αυτά, έρχονται να συνδυαστούν με τα οφέλη της ελεύθερης βόσκησης, δηλαδή την προστιθέμενη αξία που εύκολα μπορεί να διεκδικήσει ένα προϊόν-αποτέλεσμα αυτής της αυθεντικής και ιστορικής μορφής κτηνοτροφίας που είναι διαδεδομένη στην Ελλάδα.
Στο 10% η αύξηση προσόδου στα σταβλιζόμενα αιγοπρόβατα
Ακόμα πιο επιτακτική είναι η ανάγκη τεχνολογικής αναβάθμισης των εκμεταλλεύσεων με μικρά ζώα, που βασίζονται στην σταβλισμένη, ενταντική κτηνοτροφία. Εδώ το όριο βιωσιμότητας τίθεται πλέον στα 350 παραγωγικά ζώα και παρά την παρουσία σταθερών εγκαταστάσεων, στη μεγάλη πλειοψηφία των μονάδων, δεν υπάρχουν καν αρμεκτήρια. Το αίτημα θεσμικών εκπροσώπων του κλάδου (ΕΘΕΑΣ) περιλαμβάνει ένα ειδικό πλάνο εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στις ταράτσες των στάβλων. Ακόμα και με την εκπόνηση επιδοτούμενου προγράμματος όμως, απαιτείται και η προσαρμογή του δικτύου ΔΕΔΔΗΕ, ώστε να χωρέσουν οι παραγωγοί στο σύστημα. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν περιπτώσεις κτηνοτρόφων, που ενώ έτρεξαν σχετική επένδυση μέσω Σχεδίων Βελτίωσης, δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν τον φάκελο και κινδυνεύουν με απένταξη, εξαιτίας των αργών αντανακλαστικών του ΔΕΔΔΗΕ.
Παράλληλα όμως απαιτούνται και επενδύσεις σε εξοπλισμό. Για έναν μέσο στάβλο 350 ζώων, όπου τίθεται και το όριο της βιωσιμότητας σήμερα, χρειάζονται μέχρι και 4 ώρες κάθε μέρα για το άρμεγμα. Με ένα αρμεκτήριο 48 θέσεων, η δουλειά αυτή γίνεται το πολύ σε μια ώρα. Λιγότερα εργατικά, καλύτερη ποιότητα γάλακτος, καλύτερη διαχείριση γάλακτος και μικρότερη καταπόνηση για τα ζώα. Οι αποδόσεις αυξάνονται τουλάχιστον 10%, σύμφωνα με εκτιμήσεις ανθρώπων της αγοράς. Πρόκειται για μια επένδυση της τάξης των 25.000 ευρώ, αν δεν χρειαστούν κτηριακά, ενώ αν ενσωματωθούν συστήματα γαλακτομέτρησης, φτάνει τις 40.000 ευρώ. Εδώ η απόσβεση γίνεται σε περίπου επτά χρόνια, ενώ παράλληλα δίνεται η δυνατότητα στους κτηνοτρόφους να κάνουν καλύτερη επιλογή ζώων προς ανανέωση του κοπαδιού, βελτιώνοντας σταθερά τις αποδόσεις μέσω γενετικής βελτίωσης των ζώων.
Μονόδρομος η ρομποτική για βιώσιμους αγελαδοτρόφους και στην εγχώρια πραγματικότητα
Oι μεγάλες αυξομειώσεις στις τιμές του αγελαδινού γάλακτος, οι ετεροχρονισμένες διακυμάνσεις στις τιμές των πρώτων υλών και των εφοδίων, καθώς και μια εντεινόμενη δυσκολία στην εξασφάλιση αρκετών και ικανών εργατικών χεριών για τις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις διαμορφώνουν το τοπίο στο πεδίο της αγελαδοτροφίας, προεξοφλώντας πως «μικρή αγελαδοτροφία» δεν μπορεί πλέον να υπάρξει.
Σε αυτό το ευμετάβλητο περιβάλλον, η αναζήτηση μιας σταθεράς είναι κρίσιμης σημασίας και το μυαλό των περισσότερων κοιτάζει προς την ρομποτική. Άλλωστε, οι περισσότερες τεχνολογικές εξελίξεις γίνονται με αναφορά στην αγελαδοτροφία και μετά ακολουθεί η αναπροσαρμογή τους στις ανάγκες των αιγοπροβατοτροφικών μονάδων και των λοιπών εκμεταλλεύσεων με μικρότερα ζώα.
Ας δούμε τις επιλογές μέσα από τα μάτια ενός αγελαδοτρόφου που διαχειρίζεται μια τυπική μονάδα στην Ελλάδα, με 120 έως 200 παραγωγικά ζώα. Ο εκσυγχρονισμός του στάβλου είναι απαραίτητος, αφού το περιβάλλον που περιγράφεται παραπάνω τον τοποθετεί στο «μάτι του κυκλώνα». Ο παραγωγός μας λοιπόν καλείται να διαλέξει ανάμεσα στη συμβατική αρμεγή που μάλλον ήδη εφαρμόζει σήμερα και γνωρίζει τις δυσκολίες της ή στην αυτόματη/ρομποτική.
«Αν ο παραγωγός θέλει να συμπιέσει τα κόστη λειτουργίας της μονάδας και να προσεγγίσει πιο μεθοδικά την αρμεγή των ζώων, θα χρειαστεί να εξετάσει προσεκτικά την υφιστάμενη δομή, ώστε να δει αν μπορεί να χωρέσει ρομποτικά στον στάβλο ή με ποιον τρόπο θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί και να αναπτύξει το υφιστάμενο αρμεκτήριο» θα εξηγήσει ο Δημήτρης Χρήστου από την Westfalia Technologies, επισημαίνοντας μάλιστα ότι η τάση εκσυγχρονισμού των μονάδων στην Ευρώπη γίνεται πλέον με προσαρμογές στον υφιστάμενο χώρο του στάβλου, χωρίς δηλαδή να απαιτούνται ιδιαίτερες δαπάνες σε κτηριακά.
Άνθρωποι της αγοράς, αναφέρουν ότι με την είσοδο μιας αγελαδοτροφικής μονάδας στο πεδίο των αυτοματισμών και της ρομποτικής, αρχής γενομένης από το άρμεγμα, το λιγότερο που μπορεί να ανέβει μια μονάδα ως προς τις αποδόσεις της είναι ένα 10%. Υπάρχουν παραδείγματα δε, με μονάδες βιολογικής παραγωγής που από τα 22 κιλά στήσιμο ανέβηκαν στα 32 κιλά. Μια μέση εκμετάλλευση στην Ελλάδα, με 120 ζώα πάντως, και με μια επένδυση περίπου 300.000 ευρώ για ρομποτικά αρμεκτήρια με σημερινές τιμές, μπορεί να αναμένει 360 κιλά γάλα παραπάνω σε καθημερινή βάση, δηλαδή 150 με 160 ευρώ επιπλέον κέρδος. Από εκεί που απασχολεί τρεις υπαλλήλους, πλέον χρειάζεται έναν, δηλαδή 25.000 με 30.000 ευρώ κατ’ έτος μικρότερο κοστολόγιο για εργατικά. Σε αυτήν την συνθήκη η απόσβεση γίνεται σε πέντε χρόνια. Στο μεταξύ όμως, θα μπορεί κάνει καλύτερη διαχείριση ακόμα και στο τάισμα των ζώων.
